Οι πληροφορίες στο διαδίκτυο είναι αμέτρητες κι εμείς τις λαμβάνουμε με σκανδαλώδη ευκολία. Το πάτημα ενός κουμπιού είναι αρκετό για να μάθουμε σχεδόν τα πάντα.
Περιμένοντας να γίνει πράσινο το φανάρι, έχεις μάθει πώς να ψήσεις το λαβράκι στον φούρνο. Εάν πάλι στις 2 τα ξημερώματα αναρωτιέσαι ποιο είναι το νόημα της ζωής ή αν υπάρχει Θεός, η Google είναι στη διάθεσή σου για να σου δώσει την απάντηση.
Είναι γεγονός ότι χάρη στο διαδίκτυο έχουμε περάσει στην εποχή της πληροφορίας. Παράλληλα με την ψυχαγωγία, την επικοινωνία και την εκπαίδευση, το διαδίκτυο διευκολύνει τη ζωή μας προσφέροντας ατελείωτες πληροφορίες. Κι όμως, αυτή η ευκολία στην πρόσβαση συνοδεύεται από ευθύνη.
Πριν μερικά χρόνια αναζητούσαμε αξιόπιστες πληροφορίες σε εγκυκλοπαίδειες, βιβλία και επιστημονικά συγγράμματα. Σήμερα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπορούν τα πάντα να δημοσιευτούν στο διαδίκτυο, δυστυχώς όμως, χωρίς έλεγχο. Γι’ αυτό και η ευθύνη για την αξιοπιστία των πληροφοριών που καταναλώνουμε, βαραίνει ακόμα περισσότερο.
Ποιος είναι όμως, ο καλύτερος τρόπος για να διακρίνεις την αξιόπιστη πηγή;
Ας δούμε τα 5 βήματα που πρέπει να ακολουθήσεις για να αναγνωρίσεις την αξιόπιστη πηγή και να αντλήσεις από αυτή πληροφορίες.
Ποιες είναι αξιόπιστες πηγές;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εντοπίσεις τις πληροφορίες που χρειάζεσαι για την έρευνα ενός θέματος. Να στραφείς στις μηχανές αναζήτησης, να κάνεις έρευνα σε βιβλιογραφίες, λεξικά και καταλόγους ή ακόμα να θέσεις το ερώτημα που σε απασχολεί σε άλλα άτομα. Αν και κάθε πηγή είναι πολύτιμη, δεν έχουν όλες την ίδια βαρύτητα. Άλλες είναι αξιόπιστες, ενώ άλλες όχι.
Η αξιόπιστη πηγή παρέχει ακριβείς πληροφορίες. Μπορείς να βασιστείς σε αυτές, γιατί ό,τι γράφεται έχει ελεγχθεί από ειδικούς στον τομέα τους και προέρχονται συνήθως από έγκυρους οργανισμούς. Οι αξιόπιστες πηγές είναι:
- Ακριβείς: οι πληροφορίες είναι αληθινές και μπορούν να επαληθευτούν, να επιβεβαιωθούν.
- Σχετικές: εξυπηρετεί τις ανάγκες σου
- Επίκαιρες: έχουν δημοσιευτεί πρόσφατα και είναι ενημερωμένες
- Αντικειμενικές: δεν έχουν κρυφές σημειώσεις
Από την άλλη πλευρά οι αναξιόπιστες πηγές μπορεί να μεροληπτούν, να είναι λανθασμένες και ξεπερασμένες. Ίσως ακόμη, να περιέχουν ψευδείς ή αβάσιμους ισχυρισμούς.
Τύποι πηγών
Υπάρχουν διάφοροι τύποι πηγών που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για την τη δημιουργία της δικής σας βάσης πληροφοριών. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι:
- Πηγές Μ.Μ.Ε. : ειδήσεις, ραδιοφωνικές εκπομπές, εφημερίδες, ιστοσελίδες.
- Ακαδημαϊκές πηγές: βιβλία, άρθρα σε περιοδικά με έγκυρες αξιολογήσεις, διατριβές.
- Κυβερνητικές πηγές: νόμοι, κανονισμοί, δεδομένα και αναφορές
- Πρωτογενείς πηγές: συνεντεύξεις, αυθεντικές μαρτυρίες προσώπων, αυτοβιογραφίες, ημερολόγια και σημειώσεις.
- Δευτερογενείς πηγές: εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, αλμανάκ
Σε ποια πηγή θα καταφύγεις, εξαρτάται από τις ανάγκες σου. Για παράδειγμα, για στατιστικά ή ακριβείς ημερομηνίες, θα αναζητήσεις πληροφορίες σε μια εγκυκλοπαίδεια ή ένα ακαδημαϊκό περιοδικό. Οι ακαδημαϊκές πηγές και οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες (που τελειώνουν σε .edu) καθώς και οι κυβερνητικές ιστοσελίδες (που τελειώνουν σε .gov) αποτελούν συνήθως ασφαλείς πηγές για αξιόπιστες πληροφορίες.
Γιατί είναι σημαντικές οι αξιόπιστες πηγές;
Προσφεύγοντας σε αξιόπιστες πηγές διασφαλίζεις μια ακριβή και ενημερωμένη εργασία. Η εγκυρότητα της πηγής επιβεβαιώνει όχι μόνο την αξιοπιστία του κειμένου σου, αλλά και τη δική σου αξιοπιστία. Παρουσιάζεις ένα έγκυρο και έγκριτο γραπτό το οποίο ενισχύει την αξία σου.
Σε άλλη περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να μεταφέρεις ψευδείς πληροφορίες ή ατεκμηρίωτες απόψεις. Η καταφυγή σε αναξιόπιστες πηγές, εκτός του ότι βλάπτουν το κύρος σου, τη φήμη σου, ελλοχεύει και σοβαρές συνέπειες, νομικής φύσης.
Πώς να βρεις αξιόπιστη πηγή σε 5 απλά βήματα
Η αναζήτηση και η εύρεση μιας αξιόπιστης πηγής αποτελεί δεξιότητα του 21ου αιώνα που καλείσαι να αποκτήσεις, αν θέλεις να συμβαδίζεις με τα γεγονότα. Έρευνα αποδεικνύει ότι η στρατηγική μάθησης ελέγχου των δεδομένων μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τα αποτελέσματα των πηγών αξιολόγησης. Το μόνο προσόν που χρειάζεσαι είναι η αμφισβήτηση και η κριτική σκέψη.
Υπάρχουν επίσης μια σειρά ερωτήσεων που προέκυψαν μετά από επιστημονική έρευνα, των οποίων οι απαντήσεις οδηγούν σε αξιόπιστες πηγές.
Πάμε να τις δούμε;
1. Χρόνος δημοσίευσης. Είναι πρόσφατη;
Η ημερομηνία δημοσίευσης αποτελεί σημαντικό κριτήριο αξιολόγησης. Εξαρτάται βέβαια και από το είδος των πληροφοριών που αναζητάς. Καθώς όμως τα γεγονότα εξελίσσονται πολύ γρήγορα, μια πρόσφατη πηγή είναι σαφώς και η πιο αξιόπιστη. Όταν για παράδειγμα το θέμα του κορονοϊού ήταν στο επίκεντρο, στο προσκήνιο της έρευνας βρισκόταν πάντα η πιο πρόσφατη είδηση. Ειδικά σε τέτοιου είδους θέματα, παλαιότερες δημοσιεύσεις εκτός του είναι άχρηστες γίνονται και επικίνδυνες.
Δεν ισχύει φυσικά για όλες τις περιπτώσεις. Όταν πρόκειται για στατιστικά, η παλαιότερη πηγή μπορεί να είναι πιο αξιόπιστη. Σκέψου ότι πρόκειται για αποτελέσματα ερευνών πολλών χρόνων. Για παράδειγμα μια μελέτη 20 ετών σχετικά με τις επιπτώσεις μιας συγκεκριμένης χημικής ουσίας είναι πιθανόν να είναι πιο αξιόπιστη από μια μελέτη 2 ετών.
2. Συνάφεια: είναι οι πληροφορίες σχετικές με το ζητούμενό σου;
Με άλλα λόγια, η πηγή σου ασχολείται σε βάθος με το αντικείμενο της έρευνάς σου; Οι αξιόπιστες πηγές είναι συγκεκριμένες και εστιάζουν σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Το αναλύουν, το απλοποιούν για να γίνει κατανοητό και όχι αόριστο. Διαβάστε προσεκτικά τον τίτλο, την περίληψη και τον πίνακα περιεχομένων (αν υπάρχει) για να αντιληφθείτε τον τρόπο με τον οποίο επικεντρώνεται στο θέμα. Η αυθεντία της πηγής είναι επίσης, χρήσιμη. Μια αναφορά στο WIKIPEDIA γίνεται αμέσως συνώνυμο της αξιοπιστίας.
3. Αυθεντία: πώς πιστοποιείται ο συγγραφέας;
Η αυθεντικότητα αποτελεί ένα ακόμα κριτήριο για την εύρεση αξιόπιστων πηγών. Αναζητήστε τον συγγραφέα ή αυτόν που δημοσίευσε τις πληροφορίες. Μια γρήγορη ματιά στο βιογραφικό του θα αποδείξει ότι είναι ειδήμων σε ό,τι αφορά το θέμα και κυρίως αντικειμενικός.
Αν για παράδειγμα καλείσαι να γράψεις για την κλιματική αλλαγή, η άποψη του προέδρου μιας πετρελαϊκής εταιρείας δεν έχει την ίδια βαρύτητα με το άρθρο ενός επιστήμονα που σχετίζεται με μια επίσημη περιβαλλοντική οργάνωση. Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί και η σημασία του εκδότη της πηγής. Τα επιστημονικά άρθρα περνούν από αυστηρή διαδικασία έγκρισης πριν δημοσιευτούν. Γι’ αυτό και αποτελούν αξιόπιστη πηγή. Σε αντίθεση με τα άρθρα σε blogs τα οποία γράφονται μεν από ειδικούς, αλλά δεν ελέγχονται πριν τη δημοσίευσή τους και ενδέχεται να μην είναι τόσο ακριβή.
4. Ακρίβεια: είναι σωστές οι πληροφορίες;
Η ακρίβεια είναι ένα ακόμα βασικό κριτήριο για την εύρεση αξιόπιστης πηγής. Λάθη, ψευδείς πληροφορίες ή παραποιήσεις δεδομένων δεν συνάδουν με την έννοια της ακρίβειας. Με γνώμονα όμως, την κριτική σκέψη είσαι σε θέση να προσδιορίσεις πόσο καλά στηρίζει ο συγγραφέας τους ισχυρισμούς του. Από πού άντλησε τις πληροφορίες; Έχει συμπεριλάβει παραπομπές; Είναι αξιόπιστες; Ο έλεγχος των πηγών του συγγραφέα θα σε βοηθήσει να προσδιορίσεις πόσο ακριβείς είναι οι πληροφορίες του και αν έχουν επιβεβαιωθεί από άλλους.
5. Σκοπός: γιατί υπάρχει;
Για ποιο λόγο έγραψε ο συγγραφέας το συγκεκριμένο κείμενο; Η κατανόηση της πρόθεσης του συγγραφέα, θα σε βοηθήσει να αποφασίσεις πόση βαρύτητα θα δώσεις στο άρθρο. Κι όταν λέμε τον σκοπό του συγγραφέα, εννοούμε,
- Ποιο είναι το κοινό του (χρησιμοποιεί τη γλώσσα και το ύφος που θα χρησιμοποιούσε αν απευθυνόταν σε ειδικούς;)
- Ποια είναι η άποψή του (οι προσωπικές του πεποιθήσεις ή οι γνωστικές του προκαταλήψεις μπορεί να επηρεάσουν τη γραφή του)
- Ποιος είναι ο στόχος του (να ενημερώσει, να ψυχαγωγήσει ή να παροτρύνει το κοινό του να κάνει μια συγκεκριμένη ενέργεια;)
Είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι όλες οι πηγές δεν είναι αντικειμενικές. Ωστόσο η παράθεση μιας προσωπικής άποψης δεν τις καθιστούν αυτόματα αναξιόπιστες. Η κριτική σου σκέψη θα σε βοηθήσει να εντοπίζεις τα προσωπικά στοιχεία και να τα αξιολογείς. Προσπάθησε να κατανοήσεις το κίνητρο του συγγραφέα και πώς αυτό έχει επηρεάσει το περιεχόμενο του άρθρου του. Μην παραλείψεις τέλος, να παρατηρήσεις τη συνολική εικόνα του κειμένου. Η παρουσία τυπογραφικών ή συντακτικών λαθών, δεν ενισχύουν την αξιοπιστία της πηγής. Καλή περιήγηση!